Polski Alarm Smogowy Kłamie

W ostatnich dniach media donosiły o pseudo badaniach jakości węgla, jakie Polski Alarm Smogowy przeprowadził na terenie województw małopolskiego i śląskiego. Mowa tu o raporcie Polskiego Alarmu Smogowego zatytułowanym: Jakość węgla dostępnego na polskim rynku detalicznym autorstwa Damiana Zięby.

Celem badania, jak nietrudno się domyślić było ukazanie sprzedawców węgla w jak najgorszym świetle w przededniu procedowania przez sejm ustawy o normach jakości dla węgla. Tu Polski Alarm Smogowy posunął się do oczywistego oszustwa oraz manipulacji faktami. Otóż, ogromny wpływ na wyniki badań jakości węgla ma wielkość i sposób pobierania próby. Na tym etapie „ekolodzy” uznali, że cel uświęca środki. Jak piszą w swoim raporcie w dziale „Pobieranie i przygotowywanie próbek do analizy” W ramach kampanii pomiarowej zebrano 15 próbek węgla odzwierciedlających asortyment węgla jaki jest używany w gospodarstwach domowych. Wytypowaliśmy 6 próbek węgla typu orzech, 4 próbki typu miał oraz 5 próbek typu eko-groszek. Próbki pobierane były w ilości 10-25kg bezpośrednio ze stosu węgla na składzie lub w workach foliowych po uprzednim zapakowaniu przez producenta.

Po pierwsze, aby wynik badania był statystycznie istotny, próby muszą być pobrane zgodnie z wypracowanymi przez środowisko naukowe normami (jak np. powszechnie stosowana Polska Norma PN-G-04502:2014-11 lub też norma międzynarodowa PN-ISO 18283:2008 ). Wynika to z ziarnistej struktury węgla i faktu, że  właściwości węgla potrafią w istotny sposób zmieniać się  nawet w obrębie tej samej ściany.

• Na przykład dla węgla w granulacji orzech, przy założeniu, że na składzie jest hałda 25t należałoby pobrać (zgodnie z Polską Normą) min. 16 próbek pierwotnych o masie 4.8 kg każda (równomiernie rozmieszczonych w obrębie hałdy), czyli 76,8kg. Dla ekogroszku w granulacji 5-25 mm min. 16 próbek pierwotnych o masie 1.9 kg każda (równomiernie rozmieszczonych w obrębie hałdy), czyli 30,4 kg. Wobec tego tak niewielka próby jakie zostały pobrane są niereprezentatywne w stosunku do partii paliwa, z których pochodzą, a tym samym wyniki badań są niemiarodajne i zmanipulowane, wobec czego pochopnie ogłoszony komunikat o złych praktykach składów węgla powinien zostać przez Polski Alarm Smogowych zdementowany, a branża publicznie przeproszona,  na co bardzo liczymy. 
• Ponadto, ze względu na dużą niepewność pomiaru podczas pobierania próbek ze zwału pobieranie to powinno zostać wykonane przez wykwalifikowany personel, najlepiej pracujący w akredytowanym podmiocie (laboratorium lub jednostki inspekcyjnej) lub posiadający odpowiednie przeszkolenie.
• Oszczercze i nierzetelne badania i raport zostały sfinansowane z publicznych pieniędzy (Działanie realizowane w ramach projektu: Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego Małopolska w zdrowej atmosferzeLIFE14 IPE PL 021/LIFE IP MALOPOLSKA).

Podsumowując powyższe, sam sposób przeprowadzenia „pobierania próbek” dyskwalifikuje dalszy sens ich badania a pieniądze publiczne wydane na badania powinny zostać zwrócone. Niemniej jednak, po przeanalizowaniu całego raportu oraz raportów z badań laboratoryjnych  można wyciągnąć wnioski, iż w niniejszej pracy popełniono wiele kolejnych błędów metodycznych i interpretacyjnych, manipulując faktami oraz  wprowadzając nieobeznanego z problematyką jakości węgla czytelnika w błąd. I tak:

• W raportach Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla wskazano, iż w oszacowaniu niepewności pomiaru nie uwzględniono składowej dotyczącej etapu pobierania próbek. Oznacza to tyle, że nawet gdyby założyć poprawny sposób pobrania próby, uzyskane wyniki wraz z niepewnością odnoszą się tylko w zakresie ilości materiału dostarczonego do laboratorium a nie całej pryzmy więc nie należy odnosić uzyskanych niepewności do jakości zakupionego materiału (nikt nie kupuje kilku czy też kilkunastu kg węgla). Niepewności rozszerzone, które są elementem każdego pomiaru fizycznego (np. pomiaru długości za pomocą linijki, jak też wartości opałowej węgla). W przypadku węgla, po uwzględnieniu składowej związanej z pobieraniem próbek, wartości niepewności są zdecydowanie wyższe (co wynika z niejednorodności węgla) od tych, prezentowanych przez IChPW. W związku z tym, cała interpretacja wyników przedstawiona w raporcie, na zasadzie porównania wartości deklarowanych z zmierzonymi, uwzględniającymi niepewności jest skrajnie nierzetelna i tendencyjna. Nie wspominając o tym, że porównując dwie wielkości fizyczne należałoby uwzględnić sumę niepewności każdej z nich (w uproszczonym układzie – podwojoną niepewność), czego autor nie czyni;
• W raportach Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla wskazano, że analiza sitowa (ziarnowa) została przeprowadzona przez laboratorium w oparciu o nieakredytowaną metodę. Oznacza to, iż laboratorium nie posiada potwierdzonych kompetencji, aby taką analizę wykonać.
• Dodatkowo w odniesieniu do wyników analizy sitowej wskazano iż żadna ze sprzedawanych próbek węgla w sortymencie miał nie spełniała wymagań uchwał antysmogowych. Należy zaznaczyć iż podmioty handlujące węglem nie są objęte zakazem sprzedaży miałów, a jak wskazano powyżej wykonane analizy nie są miarodajne.
• Autor raportu poświęca dużo miejsca analizie wilgoci, nie skupiając się w ogóle na istocie problemu związanej z tym parametrem – węgiel nie jest przechowywany w pomieszczeniach zamkniętych, tylko na powietrzu, gdzie wpływają na niego warunki atmosferyczne. Oznacza to tyle, że węgiel może zarówno nabrać wilgoci w efekcie opadów (biorąc pod uwagę daty znajdujące się na raportach, prawdopodobnie próbki pobierano w okresach deszczowych), jak też stracić ją w okresach suchych. Jest to zjawisko normalne i nie musi mieć nic wspólnego z celowym działaniem sprzedawców. Duże wątpliwości budzą też niektóre uzyskane wyniki, np. dla próbki ekogroszku oznaczonej jako #2 wskazano zawartość wilgoci 29.4%. Biorąc pod uwagę granulację ekogroszku, oraz jego zdolność chłonięcia wilgoci, aby uzyskać taką wartość węgiel musiałby pływać w wodzie i wraz z nią zostać pobrany do badania – przyjmuje się, że dla sortymentu groszek, przy wilgoci >18% woda dosłownie wylewa się z worka, co po raz kolejny potwierdza iż próbki zostały nieprawidłowo pobrane.
• Autor poświęca też dużo miejsca zawartości siarki. Interpretacja tego problemu również budzi ogromne wątpliwości, ponieważ zgodnie z normą PN-EN:303 „Kotły grzewcze — Część 5: Kotły grzewcze na paliwa stałe z ręcznym i automatycznym zasypem paliwa o mocy nominalnej do 500 kW – Terminologia, wymagania, badania i oznakowanie” jak również wymogami Ecodesign parametr ten nie jest brany pod uwagę przy określaniu emisji uwalnianych podczas spalania paliw stałych. W związku z powyższym, aktualnie nie ma żadnych podstaw normatywnych, aby określić przy jakiej zawartości siarki w węglu emisja jest zbyt wysoka (nie ma kryteriów emisyjnych dla SO2). Autor kieruje się wartością 0.8%, która to wartość jest najprawdopodobniej „wzięta z sufitu” – równie dobrze możnaby przyjąć 0,4% albo 2.5% – nie ma dowodów eksperymentalnych, przy jakiej wartości emisja staje się zbyt wysoka. Co więcej, można zauważyć, że od momentu wyeliminowania z gospodarki komunalnej mułów i flotokoncentratów krajowych producentów (jesień 2017), obowiązujące w Polsce limity zawartości SO2 w powietrzu nie są w ogóle przekraczane. Tak więc dywagacje nt. zawartości siarki w węglu, aktualnie należy traktować jako wymysł tzw. „ekologów”;
• Autor w ogóle nie uwzględnia niejednorodności i naturalnych fluktuacji jakości węgla w swoich interpretacjach. Skupia się na przypadkach, gdy jakość jest niższa od deklarowanej , natomiast nie odnosi się do przypadków, gdy jakość jest wyższa od deklarowanej. Biorąc pod uwagę wydźwięk raportu i wnioski końcowe, należałoby przyjąć, że właściciele składów oferujących węgiel o kaloryczności wyższej od deklarowanej zapewne też oszukują, obdarowywujące klienta dodatkowymi kilodżulami energii w paliwie.

Po drugie, z badania przeprowadzonego na próbie zaledwie 15 składów węgla Polski Alarm Smogowy wyciąga wnioski bijące w branżę dystrybutorów węgla, w ramach której funkcjonuje 10 000 podmiotów. Także i tu wnioski Polskiego Alarmu Smogowego są zbyt pochopne i niesprawiedliwe. Tego rodzaju uogólnienia są przykładem stosowania odpowiedzialności zbiorowej, na czym cierpią uczciwi sprzedawcy, których w branży jest znamienita większość.

Po trzecie, czytając doniesienia PAS, można by odnieść wrażenie, że rynek detalicznego obrotu węglem jest zupełnie poza prawem. PAS szerzy wśród społeczeństwa nieprawdziwe informacje, jakoby sprzedawcy węgla nie musieli informować konsumentów o parametrach oferowanego towaru, co prowadzi do powstawania    w społeczeństwie negatywnego odbioru nie tylko branży węglowej, ale też samego paliwa jakim jest węgiel. Jako Izba pragniemy przypomnieć, że przedsiębiorcy prowadzący składy węgla podlegają tym samym przepisom i obowiązkom co każdy inny przedsiębiorca, w związku z czym, nadzór nad obrotem węglem w handlu detalicznym i kontrole w tym zakresie, sprawuje Państwowa Inspekcja Handlowa działająca na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej i podlegająca organizacyjnie prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Kontrole składów opałowych przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Handlową, w szczególności dotyczą kontroli legalności prowadzonej działalności, kontroli legalności urządzeń pomiarowych, kontroli przestrzegania obowiązku uwidaczniania cen oraz kontroli deklarowanej jakości węgla opałowego. Co więcej Państwowa Inspekcja Handlowa posiada narzędzia oraz procedury, w ramach których weryfikuje i sprawdza jakość węgla oferowanego na składach opałowych klientom indywidualnym.

Wbrew temu co publicznie sugerowały wypowiedzi przedstawicieli PAS, obecnie niezależnie od dokonywanej nowelizacji ustawy o monitorowaniu i kontrolowaniu jakości paliw, w ramach obowiązujących przepisów prawa, klient składu węgla ma prawo otrzymać pełną informację produktową o sprzedawanym towarze, jego pochodzeniu, parametrach oraz cenie, a przedsiębiorca prowadzący skład ma obowiązek informacji takich dostarczyć.

Podkreślić należy, że krajowi producenci węgla we własnym zakresie dokonują badania i oceny jakości węgla przed sprzedażą, a pośrednicy węgla, niejednokrotnie samodzielnie po dokonaniu dostawy, weryfikują i badają otrzymane partie węgla. W szczególności u autoryzowanych sprzedawców krajowych producentów, jakość węgla podlega wielu kontrolom, na różnych etapach ich sprzedaży. Producenci węgla często dokonują bowiem kontroli swojego produktu na składach u autoryzowanych sprzedawców, już po jego dostawie, tak aby zagwarantować najlepszą jakość paliwa.

Ponadto wskazać należy, że nie tylko Państwowa Inspekcja Handlowa prowadzi kontrole w tym zakresie, ale także bezpośrednio Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który ostatnią ogólnokrajową kontrolę składów węgla i pośredników, przeprowadził w 2014 roku, w której badał w szczególności stan konkurencji, koncentracji, dystrybucji węgla, kształtowania się cen oraz zachowań rynkowych pośredników w branży węglowej.

Po czwarte, jako Izba Gospodarcza Sprzedawców Polskiego Węgla działamy na rzecz promowania uczciwych i najlepszych praktyk z zakresu handlu węglem w ramach sektora komunalno-bytowego. Pragniemy przy tym nadmienić, że potępiamy wszelkie przejawy braku rzetelności kupieckiej. Dlatego, jeżeli przedstawiciele PAS posiadają jakiekolwiek wiarygodne informacje o nieprawidłowym lub niezgodnym z prawem działaniu jakiegokolwiek przedsiębiorcy, zgodnie z treścią art. 304 KPK, wini oni poinformować odpowiednie organy. Jak stanowi w/w przepis, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Ponadto instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

Łukasz Horbacz

Prezes

Izby Gospodarczej Sprzedawców Polskiego Węgla